Van dierenhuid tot bijbelband

Hoe wordt lederhuid geschikt gemaakt als bijbelband

Leerlooien is een werkwijze om van de huid van dieren leer te maken voor allerlei toepassingen zoals kleding, schoeisel en natuurlijk bijbelbanden.Het gebruik van leer is heel oud. In de bijbel spreekt men al van leder.Denk aan Simon de leerlooier.(bij hem was Petrus te gast Hand9:43)Maar hoe werd leder in die tijd gebruiksklaar gemaakt? Er waren diverse manieren.We beperken ons in dit overzicht tot de soorten die het meest als bijbelband gebruikt werden.

1: Het looien met urine

Het looien van leder bracht ontzettend veel stank mee. Daarom was het gewenst dat een leerlooier zijn bedrijf aan zee of aan een stromend rivier of beek uitoefende. Simon de leerlooier uit Joppe woonde aan een riviertje dat uitmonde in zee.

De geiten-schapen en runderhuid bestaat uit drie lagen:

• De opperhuid met haren, een hoornlaag en een slijmlaag.
• De lederhuidmet een nerfkant en een vleeskant;
• De onderhuid bestaat uit bindweefsel.

Alleen de lederhuid is geschikt om leder te maken. De rest van de huid moet eerst worden verwijderd. Zodra de huid los is wordt deze enkele uren in stromend water gelegd. Hierna moet de huid nog grondig gewassen worden om alle vuil en bloedresten te verwijderen, waarna de huid een nacht in de urine staat. Door inwerking van urine en de zuren trekt de huid samen. Hierna moet de huid weer uitgespoeld worden.

2: Het looien met houtas

De huid met de haarzijde omlaag, werd met houten pinnen vastgezet. Vlees en vetresten werden verwijderd met een schraper en vervolgens gedurende drie tot vier dagen in stromend water (beek of rivier) gedrenkt. Vanuit het water werd de huid weer vastgezet met pinnen(haarzijde naar boven). Daarna goed ingewreven met houtas en water. De huid werd met de haren naar binnen, op een koele plaats (bv een put in de grond) opgeborgen. Na drie dagen de haren eraf schrapen en evt. de laatste vet en vleesresten. Nu spannen en in een frame gezet om te drogen (in de schaduw) en na een volle dag is het klaar voor gebruik.

3: Het looien met hersenen

Nog een andere manier om leder te looien is om gebruik te maken van de hersenen van het dode dier. Van de hersenen wordt een papje gemaakt en dit mengel wordt in de vochtige huid gewreven.

4: Traditioneel Leerlooien

Een runderhuid weegt ongeveer 30 kg.Ten eerste werden de huiden van het dier gevild, onthaard en wanneer er veel haren overbleven, werden die met een scherp mes afgesneden. Dit noemt men vlezen daarna begon het eigenlijke looiproces. In de looierij stonden kuipen ook wel laven genoemd die half in de grond gegraven werden. Deze kuipen werden gemaakt van eikenhout. Nadat de kuipen met run,ook eek genoemd, gevuld waren, werden de huiden erin gehangen.Wanneer deze eruit kwamen en gedroogd waren, konden ze niet meer bederven. Voordat de huiden droog waren, werden ze eerst nog gekrabd, geschuurd, dit zorgde ervoor dat het leer ging glanzen. Door het walsen werd het leer platter en gladder. Nu was het klaar voor gebruik. De kwaliteit van het leer hangt af van de huiden en het vakmanschap van de looierij.Italiaanse looiers zijn de absolute meesters die van matige huiden topkwaliteit leder kunnen maken.In Nederland waren veel looierijen in Noord-Brabant. Ze ontstonden daar door natuurlijke omstandigheden, zoals de aanwezigheid van zuiver stromend water en voldoende eikenschors en huiden. Later ontstonden er leerlooierijen op industriële basis. De Langstraat in Brabant is hier een voorbeeld van.De weinig overgebleven leerlooierijen zijn sterk geautomatiseerd en maken veel meer gebruik van chemische hulpstoffen. Bij restauratie van een oude bijbel is heel goed te bemerken wat de kwaliteit en soort van het leer is geweest wat door de bijbelbinder is gebruikt. Schaapsleder is vaak heel slecht geworden ,de stukken hangen er soms bij. Geitenleder is vaak gescheurd bij de rug. Runderleder blijkt de beste leder soort te zijn. Deze blijkt door de eeuwen heen, ondanks veelvoudig gebruik, prima in goede staat te zijn gebleven.